Έναρξη Παρασκευή 9 Μαΐου
Παράλληλα, προβάλλονται οι θέσεις του ποιητή για το ευμετάβολο και το αντιστρέψιμο των ανθρωπίνων πραγμάτων.
Πέντε άντρες ηθοποιοί και ένας ακορντεονίστας εναλλάσσονται στους ποικίλους ρόλους, αντρικούς και γυναικείους, του έργου, καθώς και στον χορό. Η σκηνοθεσία δίνει το προβάδισμα στο κείμενο, στον λόγο, με στόχο να αναδείξει την λειτουργία των διαφόρων στοιχείων που δρουν για να επιτευχθεί το δράμα, και τις μεταξύ τους σχέσεις, αποφεύγοντας τους σκοπέλους τόσο της αρχαιολογικής αναβίωσης όσο και ενός άκριτου εκσυγχρονισμού.
Ταυτότητα της παράστασης
Θεατρική Εταιρεία ANGELUS NOVUS
«ΗΡΑΚΛΕΙΔΑΙ»
Θέατρο Βαφείο
Αγίου Όρους 16 & Κωνσταντινουπόλεως 115, Βοτανικός, τηλ:210-3425.637
Συγγραφέας: Ευριπίδης
Μετάφραση: Ελένη Μερκενίδου
Σκηνοθεσία: Δαμιανός Κωνσταντινίδης
Σκηνικά / Κοστούμια: Απόστολος Αποστολίδης
Μουσική: Κωστής Βοζίκης
Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου – Χαρίτων Παπαδόπουλος
Παίζουν:Στέλιος Ανδρονίκου, Κώστας Ανταλόπουλος, Γιάννης Δρακόπουλος,
Αντώνης Κρόμπας, Δημήτρης Μακαλιάς
Ακορντεόν (ζωντανά): Γιάννης Γιαννακόπουλος
Οργάνωση παραγωγής: Angelus Novus - Ελισσαίος Βλάχος
Παραστάσεις: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, ΣΑΒΒΑΤΟ στις 23.00, ΚΥΡΙΑΚΗ, ΔΕΥΤΕΡΑ, ΤΡΙΤΗ στις 21.15
Εισιτήρια: 15 ευρώ (κανονικά) 10 ευρώ (φοιτητικά, ΟΛΜΕ, ομαδικά, κάρτα πολιτισμού)
Διάρκεια παράστασης: 80’
Ταμείο: από τις 18.00 στα τηλ: 210-3425.637, 6945-37.38.11
ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΛΟΓΩ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΘΕΣΕΩΝ
{mosimage}
Η υπόθεση:
Τα παιδιά του Ηρακλή, κυνηγημένα από τον βασιλιά του Άργους Ευρυσθέα, φτάνουν στον Μαραθώνα μαζί με τον Ιόλαο, τον πιστό σύντροφο του πατέρα τους, και την Αλκμήνη, την γιαγιά τους. Εκεί προσπέφτουν ικέτες στον βωμό του Δία. Ο βασιλιάς της Αττικής Δημοφώντας τους υπόσχεται βοήθεια και διώχνει τον κήρυκα του Ευρυσθέα, που έρχεται να τους πάρει με την βία. Για να τους προστατέψει, δέχεται να μπει σε πόλεμο με τους Αργίτες.
Oι χρησμοί όμως λένε ότι, για να κερδηθεί η μάχη, χρειάζεται ανθρώπινη θυσία. Η κόρη του Ηρακλή Μακαρία προσφέρεται να θυσιαστεί η ίδια, προκειμένου να σωθούν τα αδέρφια της. Στη μάχη που ακολουθεί νικούν οι Αθηναίοι. Ο Ιόλαος, που παίρνει μέρος σ’ αυτήν, με θαύμα ξαναγίνεται νέος. Ο Ευρυσθέας αιχμαλωτίζεται και οδηγείται στην Αλκμήνη, η οποία, παρακούοντας τους αθηναϊκούς νόμους που προστατεύουν τους αιχμαλώτους, τον θανατώνει. Ο Ευρυσθέας, πριν πεθάνει, προφητεύει ότι ο τάφος του θα προστατεύει την Αττική από μελλοντική επίθεση των απογόνων των Ηρακλειδών.
Η σύνθεση της τραγωδίας του Ευριπίδη τοποθετείται ανάμεσα στο 430 και το 427 π.Χ. Ο σπαρτιατικός στρατός έχει ήδη πατήσει και λεηλατήσει την Αττική, εκτός από την Τετράπολη που είχε φιλοξενήσει τους προγόνους του Ηρακλείδες.
Λόγω αυτής κυρίως της ιστορικής συγκυρίας, έχει λεχθεί πως το έργο είναι μια «πατριωτική» τραγωδία και πως έχει ως στόχο να εξάρει την ευσέβεια, το πνεύμα δικαιοσύνης και την μεγαλοψυχία των Αθηνών και να στιγματίσει την αχαριστία των απογόνων του Ηρακλή Δωριέων της Πελοποννήσου, που είχαν επιτεθεί στην Αθήνα, την μόνη από τις πολιτείες της Ελλάδας που προστάτεψε τους προγόνους τους και που για να το πράξει έθεσε σε κίνδυνο την ίδια την ακεραιότητά της. Παράλληλα, θίγονται τα θέματα του ασύλου των προσφύγων, της ιερότητας των ικετών, της μεταχείρισης των αιχμαλώτων, της ανθρώπινης θυσίας.
Η παράσταση προτείνει μια κάπως διαφορετική ανάγνωση:
ο Ευριπίδης, πέρα από ένα απλό εγκώμιο του ανθρωπιστικού πολιτισμού της πατρίδας του, χωρίς να αμφισβητεί την ορθότητα των θεσμών της, αλλά και χωρίς να διακατέχεται από οποιονδήποτε ρατσιστικό φόβο, προσπαθεί να επιστήσει την προσοχή των συμπολιτών του στο ευμετάβολο και το αντιστρέψιμο των ανθρωπίνων πραγμάτων. Οι εχθροί μπορεί να αποδειχθούν ευεργετικοί και οι φίλοι να γίνουν εχθροί.
Οι νέοι, που η ζωή ανοίγεται μπροστά τους, βρίσκονται πιο κοντά στον θάνατο απ’ όσο θα μπορούσαμε να το φανταστούμε. Οι γέροι μπορούν να ξανανιώσουν. Το θαύμα είναι μία δυνατότητα της ύπαρξης, η κωμωδία εκείνη της τραγωδίας και η θυσία, ο απαραίτητος όρος για την σωτηρία. Το χρέος της ευνομούμενης Πολιτείας, η διαρκής επαγρύπνηση.
Σημείωμα του σκηνοθέτη Δαμιανού Κωνσταντινίδη για την παράσταση
«Αυτό το θέατρο μας αφορά όχι χάρη στον εξωτισμό του αλλά χάρη στην αλήθεια του,
όχι μόνο χάρη στην αισθητική του αλλά χάρη στην τάξη του.
Και αυτή ακόμη η αλήθεια δεν μπορεί παρά να είναι μια και μόνο λειτουργία,
η σχέση που ενώνει το δικό μας βλέμμα
με μια πολύ παλιά κοινωνία.
Αυτό το θέατρο μας αφορά χάρη στην απόστασή του.»
Roland Barthes, «Le theatre grec», Histoire des spectacles, (ouvrage collectif), Gallimard-NRF, Paris,1965, p.536.
«Ξέρω, το μοντέλο για πάντα χαμένο και μάταιη κάθε προσπάθεια αναβίωσης. Όσες γνώσεις κι αν έχω, δεν φτάνουν για να φτιάξουν την αρχαία παράσταση. Πάντα κάτι θα λείπει. Κυρίως θα λείπει ο πολιτισμός που την γέννησε. Ό,τι έδινε νόημα στην αρχαία φόρμα. Επικαιροποίηση, λοιπόν; Εκσυγχρονισμός;. Αν θέλω να είμαι τίμιος, με μένα, με τους άλλους, με το ίδιο το αντικείμενο, δε μπορώ να δεχτώ την απόλυτη σύμπτωση παρελθόντος και παρόντος, την αβασάνιστη ταύτισή τους, την απάλειψη της ιστορικής προοπτικής του συγγραφέα.
Ούτε αναβίωση, ούτε εκσυγχρονισμός. Τότε τι; Δεν θέλω να δεσμεύσω την δουλειά μου κάτω από μιαν ετικέτα. Αντίθετα θέλω να αποφύγω κάθε αγκύλωση. Κάθε προκατασκευασμένη φόρμα. Σκέφτομαι πως μπορώ να χρησιμοποιήσω την αρχαιολογική πληροφορία μόνο αν είμαι σε θέση να την επανασηματοδοτήσω, να της δώσω ένα νόημα αντιληπτό και ακόμη ενεργό για τον σύγχρονο θεατή. Την επικαιρική νύξη μόνο αν δεν καταργεί τον χρόνο του έργου, μόνο αν δημιουργεί διαλεκτικές σχέσεις ανάμεσα στο σήμερα και το χθες, αν σέβεται την πολιτισμική διαφορά.
Σίγουρα, όταν προτείνω την αρχαία σύμβαση των ανδρών ηθοποιών για όλους τους ρόλους, ανδρικούς και γυναικείους, δεν το κάνω από διάθεση για αναβίωση. Απλά έτσι διαφαίνεται καλύτερα αυτό που είναι η τραγωδία, όχι μουσειακό ή φιλολογικό είδος, αλλά πάνω απ’ όλα θέατρο, και μάλιστα θέατρο -ας μου επιτραπεί η έκφραση- εμφανούς θεατρικότητας. Αυτή ακριβώς η επιλογή μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα πλούσια, αφού την στιγμή που δημιουργεί το υπόβαθρο για μιαν αποστασιοποίηση, την ίδια στιγμή επιτρέπει και ένα μη αποστασιοποιητικό, ένα πιο ρεαλιστικό, θα έλεγα, χειρισμό της ερμηνείας. Διότι η σύμβαση έχει ήδη δηλωθεί και δεν είναι επομένως αναγκαίο να δηλώνεται διαρκώς, ούτε και σε όλα τα επίπεδα. Ο ηθοποιός είναι εκεί στην θέση κάποιου άλλου, που αδυνατεί να είναι. Παραθέτει τα λόγια αυτού του άλλου. Είναι ελεύθερος να ταυτιστεί ή να μην ταυτιστεί μαζί του. Όπως και νάχει, θα παίζει πάντα.
Όσο για τον χορό, προτιμώ να δείξω την λειτουργία του, το γιατί της ύπαρξής του στο δράμα, παρά να τον βάλω να χοροπηδάει και να τραγουδάει. Θα το έκανα ενδεχομένως εάν αυτοί οι χοροί και τα τραγούδια ήταν σε θέση να παράξουν κάποιο νόημα και εάν δεν κινδύνευαν -όπως συμβαίνει συνήθως- να συσκοτίσουν και το λίγο που έχει απομείνει. Παρόμοιοι λόγοι με οδηγούν και στη μείωση του αριθμού των χορευτών. Αρκεί, πιστεύω, να φανεί πως πρόκειται για ένα συλλογικό σώμα. Τώρα, αν αυτό το σώμα αποτελείται από 5 ή από 15 άτομα, δεν ενδιαφέρει και πολύ.
Τέλος, αν επιλέγω μια σύγχρονη ειδή για την παράσταση, δεν το κάνω παρασυρμένος από κάποια επιθυμία μοντερνισμού. Μ’ αυτόν τον τρόπο μειώνω τις πιθανότητες κακογουστιάς, ενώ ταυτόχρονα αποφεύγω να θαμπώσω το μάτι με τον εξωτισμό της όψης και κατά συνέπεια να μπλοκάρω την ακοή του θεατή. Όπως και οι προηγούμενες επιλογές μου, έτσι κι αυτή συνηγορεί στο να δοθεί το προβάδισμα στο κείμενο, πιο σωστά στον λόγο, καθώς και στην λειτουργία των διαφόρων στοιχείων που δρουν για να επιτευχθεί το δράμα, στις μεταξύ τους σχέσεις.
Επιθυμώ μια κατανόηση. Ένα νόημα. Να δώσω νόημα. Η δουλειά μου αρχίζει κάπου εδώ. Και κάπου εκεί τελειώνει. Το νόημα αυτό να είναι καθαρό και για τους άλλους. Δεν αγνοώ πως η κατανόηση είναι μια μορφή κατάκτησης, ιδιοποίησης του ξένου. Το ρήμα καταλαμβάνω - καταλαβαίνω είναι ενδεικτικό της διεργασίας που απαιτείται για την κατανόηση. Δεν αγνοώ ότι, ως εκ τούτου, η κατανόηση δεν μπορεί παρά να είναι μια παρανόηση. Την προτιμώ από οποιαδήποτε αναμασήματα του ιδίου τραγικού μοντέλου, από όλα τα κατασκευάσματα προς τουριστική εκμετάλλευση, και ακόμη περισσότερο από διάφορες άκριτες και τραγελαφικές αντιγραφές ξένων «πρωτοποριακών» παραστάσεων.