Γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΕΚΚΟΥ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΟΣ.
Στις 22, 23 και 28 Ιανουαρίου παρακολουθήσαμε μια παράσταση από την Θεατρική Πρωτοβουλία Δρυς του Πολιτιστικού Ομίλου Φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ομάδα αυτή αποτελεί προέκταση της θεατρικής ομάδας δ ρ Υ ό ς τ ό Π ο ι που συνεργάζεται με τον Πολιτιστικό Όμιλο Φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών και πλαισιώνεται από πανεπιστημιακούς ερευνητές, επαγγελματίες καλλιτέχνες και φοιτητές.
Δραστηριοποιείται στο χώρο του πανεπιστημιακού θεάτρου του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1992 και ως ερευνητική/καλλιτεχνική ομάδα της Φιλοσοφικής Σχολής από το 2004. Μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει πολλές εκδηλώσεις εκπροσωπώντας τη χώρα μας σε διεθνείς διοργανώσεις και φεστιβάλ.
Η ομάδα παρουσίασε το έργο του Bertolt Brecht, «Η Αγία Ιωάννα των Σφαγείων», στο πολιτιστικό στέκι «Συρμός» -η πρώτη παρουσιάσθηκε στο θέατρο ΗΒΗ το Μάιο του 2007, στα πλαίσια της προετοιμασίας για τη συμμετοχή της στο 7ο Παγκόσμιο Συνέδριο και Φεστιβάλ Πανεπιστημιακού Θεάτρου του Μεξικού.
Το έργο του Μπρεχτ είναι ευρύτατα γνωστό στο ελληνικό κοινό. Ορισμένα από τα έργα του όπως: 'Ο καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία', 'Η όπερα της πεντάρας', 'Η Μάννα Κουράγιο και τα παιδιά της' έχουν αγαπηθεί ιδιαίτερα.
Το επικό θέατρο και ο διδακτικός χαρακτήρας του έργου του επηρέασε τις αισθητικές επιλογές του ελληνικού κοινού σε μια εποχή που η ελληνική αριστερά αναζητούσε να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό της.
Το έργο ωστόσο 'Η Αγία Ιωάννα των σφαγείων', με το οποίο περνάμε στην ώριμη περίοδο του Μπρεχτ γράφτηκε από το 1929 μέχρι το 1931, δεν ανέβηκε ποτέ από τον ίδιο και είναι, για αυτό ίσως, ελάχιστα γνωστό στο ελληνικό κοινό.
Παρουσιάζει μέσα από τη δραματική ιστορία μιας νεαρής κοπέλας, της Ιωάννας Νταρκ, το Σικάγο της εποχής του κραχ, την εξέλιξη των κοινωνικών συγκρούσεων της καπιταλιστικής αγοράς που δικαιολογεί την ηθική αλλοτρίωση του ανθρώπου και την υποκρισία που προκαλεί η οικονομική κατάχρηση των θρησκευτικών πεποιθήσεων και των πνευματικών αναγκών.
Το έργο ήταν μια αναζήτηση και για τον ίδιο τον Μπρεχτ που ενδιαφερότανε να δείξει πως οι περίπλοκοι νόμοι της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος είναι δυνατόν να αναχθούν σε διαδικασίες που ενδέχεται να παρουσιαστούν από τη θεατρική σκηνή και να αφυπνίσουν τα πλήθη. Ήδη τον απασχολεί η λειτουργία του χρηματιστηρίου, κάτι που το καταγράφει στο θεατρικό του σχεδίασμα. Εκείνο όμως που φαίνεται να αποτελεί στο συγκεκριμένο έργο ένα κεντρικό μοτίβο είναι η λειτουργία των θρησκευτικών οργανώσεων. Στην πρώτη ανάγνωση φαίνεται ως ο Μπρεχτ να εκφράζει την τυπική μαρξιστική εκδοχή για την θρησκεία, ότι δηλαδή αυτή αποτελεί το όπιο του λαού, επειδή ο ρόλος των θρησκευτικών οργανώσεων, όπως ο στρατός της σωτηρίας αποτελούσαν οργανώσεις με διεθνή δικτύωση, υποστηρίζονταν από επιχειρηματίες και εκτός από την εισαγωγή της πολιτικής στην πολιτική σκακιέρα άφηναν μετέωρα και ερωτηματικά για οικονομικές συναλλαγές. Στις προθέσεις του Μπρεχτ, από ό,τι φαίνεται και στις σημειώσεις του, δεν ήταν να χτυπήσει την ηθική και φιλοσοφική βάση της θρησκείας, αλλά να στηλιτεύσει τις πρακτικές αυτών των οργανώσεων που στόχευαν στην αναστολή της λαϊκής αφύπνισης.
Ο χρόνος και ο τόπος του δράματος είναι το παρόν του Μπρεχτ, στα χρόνια της κρίσης του '29. Τα σφαγεία, το χρηματιστήριο, τα γραφεία των επιχειρηματιών και το αποστολικό σπίτι της θρησκευτικής οργάνωσης Στρατός της Σωτηρίας «Τα μαύρα ψαθάκια». Στο περιβάλλον αυτό ο Μπρεχτ, αποφασίζει να εισαγάγει αντεστραμμένη την ηρωική φιγούρα της Ιωάννας Ντ' Αρκ, πιθανώς επηρεασμένος από την πληθώρα των επετείων για τα 500 χρόνια της γαλλίδας ηρωίδας, κάτι που του δίνει την δυνατότητα και να αντιπαρατεθεί προς τον γαλλικό κλασικισμό, ένα θέμα που επίσης τον απασχολεί.
Το όνομα Ιωάννα Dαrk παραπέμπει ευθέως στη γαλλίδα ηρωίδα, αλλά και το επίθετο αυτό που σημαίνει «σκοτεινή», σηματοδοτεί επίσης την πορεία της στα πράγματα. Την αρχική της πεποίθηση για συμμετοχή μέσω της οργάνωσης στη διαδικασία της σωτηρίας, διαδέχεται η διάψευση που προκύπτει από την άρνηση των εργατών να αποδεχθούν τέτοιου είδους παρηγοριές που δεν θεραπεύουν καθόλου την αθλιότητά τους.
Η διαδικασία στην οποία συμμετέχει η Ιωάννα είναι διαδικασία επίγνωσης κατά στάδια. Ως πρώτο στάδιο νοείται η διαπίστωση ότι δεν υπάρχει η κακία των φτωχών σαν δομικό τους χαρακτηριστικό, παρά μόνο η φτώχεια των φτωχών. Κατά τη δεύτερη φάση προσπαθεί να πείσει τους βασιλιάδες του κρέατος να υιοθετήσουν πιο συμφέρουσες για τους εργάτες αποφάσεις κάτι που πέφτει στο κενό, ακόμα και όταν η προσπάθειά της αναζητά λύσεις σε ατομικό επίπεδο, όπως αυτό του Μάουλερ. Στην τρίτη φάση προσπαθεί να συμμετάσχει στην οργάνωση απεργίας των εργατών, τώρα όμως εμποδίζεται ψυχικά από τις δικές της κοινωνικές καταβολές. Οι αίσθηση ότι δεν ανήκει στην τάξη των εργατών την υποχρεώνει να γυρίσει πίσω στα μαύρα ψαθάκια, όμως έχει ήδη αρρωστήσει και πεθαίνει. Τότε οι καπιταλιστές την οικειοποιούνται και την ανακηρύσσουν Αγία.
Το έργο της Θεατρικής Πρωτοβουλίας Νέων - Δρυς του Πολιτιστικού Ομίλου Φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών με πολύ μεγάλη αφαίρεση παρουσιάζει τους βασικούς άξονες του έργου:
- την Ιωάννα, ένα αρνητικό ισοδύναμο της Ντ΄ Αρκ και τον Μάουλερ, μια πρόδρομη μορφή του Χίτλερ.
- Την θρησκευτική οργάνωση και τους εργάτες. Παρουσιάζονται σαν αντιθετικά σχήματα δισήμαντα και αμφιλεγόμενα καθώς προβάλλεται η θεμελιώδης αντίθεση της κοινωνικής τους τάξης και η διπλή ανάγνωση που επιχειρείται από τον Μπρέχτ. Οι εργάτες είναι ταραξίες και καθάρματα, οι εργάτες είναι εξαθλιωμένα θύματα, απηχώντας ταυτόχρονα και τους διαφορετικούς βαθμούς επίγνωσης της Ιωάννας.
Η κυριότερη όμως καινοτομία είναι η παράλληλη προβολή των δεδομένων του cabaret. Η εκδοχή αυτή κάνει το έργο πιο εύληπτο, γιατί το cabaret είναι μια ψυχαγωγία των λαϊκών στρωμάτων, που υπήρχε στα σφαγεία, αλλά και γιατί, σε επίπεδο συμβόλων, αντανακλά την εμπορευματοποίηση του ανθρώπου στην βαθύτερή του δομή, στη σωματική και την ψυχική του υπόσταση. Η καινοτομία αυτή κάνει το έργο περισσότερο επίκαιρο, γιατί στις μέρες μας η εμπορευματοποίηση της σάρκας και ο σφαγιασμός της προσωπικότητας του ανθρώπου στα κέντρα εμπορίας λευκής σαρκός, παραπέμπει σε επίπεδο συμβόλων στα σφαγεία του Σικάγου. Στους χώρους αυτούς, όπως και στα σφαγεία του Σικάγου, το ιερό και το βέβηλο συνυπάρχουν, η ιερή αγελάδα και ο βδελυρός χοίρος, η Αγία Ιωάννα με τη θρησκευτική της οργάνωση και τα αποβράσματα των εργατών, οι πόρνες και οι άγιοι που τις αναζητούν για να τις σώσουν. Είναι μια εικόνα που περιστρέφεται στο διάστημα δείχνοντας τις αμφίπλευρες όψεις της, τόσο ίδιες και τόσο διαφορετικές. Το άσπιλο πνεύμα και το ρυπαρό σώμα που αδηφάγα καταβροχθίζει το ένα το άλλο σε μια προσπάθεια άμβλυνσης των αντιθέσεων στο μεγάλο παιχνίδι της αιχμαλωσίας των συνειδήσεων.
Παρακολουθώντας την παράσταση μένει κανείς με την αίσθηση ότι «Η Αγία Ιωάννα των Σφαγείων» αποτελεί έναν προσωπικό άθλο της Άννας Λάζου η οποία είχε την ευθύνη για τη μεταγραφή του κειμένου, την σκηνοθετική διδασκαλία, την ιδέα για την παράλληλη προβολή των δύο πραγματικοτήτων, αυτής του Καμπαρέ και αυτής των Σφαγείων, την επιμέλεια της διδασκαλίας και της θεατρικής σύνθεσης του έργου, σε συνεργασία με την Marlene Kaminsky.
Το έργο γίνεται ιδιαίτερα απαιτητικό λόγω του ότι είναι πολυπρόσωπο και η ομάδα δεν αποτελείται, κατά κύριο λόγο, από επαγγελματίες, αν και η παράσταση μπορούσε άνετα να σταθεί σε επαγγελματικό επίπεδο.
Απαριθμώντας τα οφέλη δεν μπορούμε παρά να υπογραμμίσουμε ότι εκτός από το αναμφίβολο αισθητικό αποτέλεσμα, το έργο στοχεύει στην καλλιέργεια των συνειδήσεων πάνω στις νέες αισθητικές φόρμες, αποτελεί μια πρόκληση και μια αναζήτηση εκφραστικών τρόπων από νέα άτομα που θα διαμορφώσουν ένα χώρο με τη δική του εμβέλεια στη θεατρική πράξη και τον δικό τους επαναπροσδιορισμό σχετικά με το ρόλο, τη θέση και τη μορφή που μπορεί να πάρει το θέατρο στις μέρες μας στο ρευστό πεδίο των ιδεών και της φόρμας.
Συντελεστές της παράστασης ήταν οι
Ηθοποιοί: Μάγδα Ηγουμενίδου, Μάγια Μοσχανδρέου, Αθηνά Κατσιλέρου, Σοφία Τσιάμη, Κατερίνα Πατσιάνη, Δήμητρα Κατσανίκα, Δήμητρα Καραγκούνη, Άννα Βελιανίτη, Γιώργος Καπούλας, Θάνος Καψοράχης, Μαριάνα Τσομπανάκη, Κέλλυ Μπουλούκου, Δέσποινα Μιχοπούλου, Νατάσα Μιχοπούλου, Εύα Τσαγκαράκη, Δημήτρης Ξυδερός, Εμμανουέλα Ζερζεφίλη, Δήμητρα Αλεξανδρή, Παναγιώτης Σαρέλλας.
Βοηθός σκηνοθέτη-κείμενα: Μάγδα Ηγουμενίδου
Μουσική: Αντώνης Χατζηαντωνίου, Ιωάννης Ματαγός, Μενέλαος Μέλιος και Shana
Κοστούμια: Φρανσουάζ Ντανγκόν και η ομάδα Video Art: Μαρία Μησσήν
Δημόσιες Σχέσεις: Γιώργος Βούτος
Τεχνική Υποστήριξη και Οργάνωση: Ζωή - Κάρμεν Ανυφαντή, Δώρα Βασιλοπούλου, Διονύσης Καπελές
Παραγωγή: Πολιτιστική Πρωτοβουλία Νέων - YOU.C.I.
Η παράσταση αποτελεί μέρος του προγράμματος «Τέχνη για το περιβάλλον» στα πλαίσια της δράσης 2 της «Νεολαίας σε Δράση» υπό την αιγίδα της Γ.Γ.Ν. Γενιάς.
ΜΑΡΙΑ ΚΕΚΚΟΥ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΟΣ
Κέας 85
112 32 Αθήνα
τηλ. 2102236088