Κι όμως, ο χρόνος που πέρασε για τα πορτραίτα, δεν απέφυγε να εξαλείψει την ταυτότητα των μοντέλων που πόζαραν για τον Memling, για τον Titien, για τον Rembrandt, για… Εξ ου και το (πολύ ανορθόδοξο) ερώτημα: από τη στιγμή που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα τέτοιο πορτραίτο που δεν είναι κάτι περισσότερο -επαναδιατυπωμένος τίτλος- από ένα «ανδρικό πορτραίτο», από ένα «γυναικείο πορτραίτο», πώς να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε την ψυχολογία αν δεν γνωρίζουμε τίποτα για το μοντέλο; (Aν δεν αποτελεί γέννημα της φαντασίας...) Το να κοιτάζουμε ένα τέτοιο πορτραίτο, το οποίο δεν είναι παρα ένας « άνδρας που φοράει γάντια » ή ενδεχομένως μια « κυρία που φοράει γούνα », σημαίνει τι άλλο αν όχι την πραγματικότητα της ίδιας της ζωγραφικής ; Μίας ζωγραφικής που σιωπά απέναντι σε αυτό που αναδεικνύει. Τί απέγιναν η φήμη ίσως και η δόξα, των μεν και των δε ; Τί προδοσία μνήμης σηματοδοτεί ένα τέτοιο πορτραίτο ;
Άλλα « ανώνυμα πορτραίτα ». Πρόκειται για εκείνα τα « πορτραίτα » (ανώνυμα επίσης) αυτά για τα οποια ο ταδε η ο δεινα ζωγραφος καταφεύγει σ'ένα μοντελο επι μισθώσει για μια δοκιμή και ο οποίος δεν αναφέρει ούτε τ'όνομα αυτού του μοντέλου, ούτε και το γεγονός ότι ο πινακας αποτελεί μια εξάσκηση... Σε ένα δρόμο της Arles, ο Vincent Van Gogh σχεδιάζει το πορτραίτο ενός παιδιού του δρόμου. Ποιό είναι αυτό το παιδί ; Τί είναι αυτό το πορτραίτο ;
Όσον αφορά στους φωτογράφους, δεν είναι οι μόνοι που βάζουν στους σκοτεινούς τους θαλάμους, μπροστά απο τις Kodak τους, τις Leica τους, τις ψηφιακές τους μηχανές, τα κινητά τους τηλέφωνα, « ανώνυμους ». Μα αν αυτοί που ποζάρουν παραμένουν « ανώνυμοι », εξακολουθούμε να μιλάμε για πορτραίτο ; Αυτό δεν είναι το ερώτημα που μας θέτουν η Arbus, η Goldin, ή οι Aziz + Cucher ;
Και τι εκφράζουν τα ανώνυμα πορτραίτα των άλλων τεχνών;
- o κινηματογράφος , το ντοκυμαντέρ και τα υπέροχα πορτραίτα των ανωνύμων που τροφοδοτούν τη μνήμη μας,
- το video-art το οποίο συμμετέχει και αυτό σε κάποιο βαθμό, μέσω του διακριτικού και του ανώνυμου μας κανει τελικά να γνωρίσουμε καλύτερα τους ανθρώπους και την ιστορία,
-οι νέες εικόνες και οι τέχνες των νέων τεχνολογιών που μας φέρνουν σε οπτική επαφή , αμφίδρομη και πολλαπλή με τους ανώνυμους του παγκοσμοποιημένου κόσμου μας,
-το θέατρο κι η όπερα κι οι ανώνυμοι ήρωες τους , οι ηθοποιοί με τους δεύτερους ουσιώδεις ρόλους τους, κι οι χορωδίες των ανωνύμων,
-η λογοτεχνία κι αυτή η αυθεντική ανωνυμία που παίρνει μορφή,
-κι όλες οι άλλες τέχνες…
Αυτό το πρόβλημα είναι μείζον, καθως τα πορτραίτα του σήμερα , θα γίνουν τα ανώνυμα πορτραίτα του αύριο - η σύγχρονη τέχνη δε μπορεί να το κρύψει.
Η ανωνυμία των πορτραίτων εγείρει πολλαπλά ερωτήματα. Η ιστορία της τέχνης, η αισθητική, η φιλοσοφία, η ψυχολογία, η ψυχανάλυση, η κοινωνιολογία, οι πολιτικές επιστήμες γενικά δεν έχουν πάψει να διατυπώνουν ερωτήματα γι’αυτήν την ονομασία, που δεν είναι εντέλει ούτε αντιφατική, ούτε παράλογη, « ανώνυμο πορτραίτο »…
Δευτέρα 3 & Τρίτη 4 Νοεμβρίου 2008
Sous la direction de
Pascal Bonafoux & Francois Soulages
Professeurs des Universites (Universite Paris 8 & Institut National d’Histoire de l’Art)
Comite scientifique
Pascal Bonafoux, Michel Costantini, Jean-Paul Olive, Francois Soulages, Philippe Tancelin
Comite d’organisation
Suquin Bai, Pascal Bonafoux, Georges Cazenave, Catherine Couanet, Michelle Debat, Emmanuel Faure,
Michel Gironde, Amalia Liakou, Christophe Longbois-Canil, Javiera Medina, Julia Nyikos, Rosane Pedrosa de Andrade,
Hortense Soichet, Francois Soulages, Eirini Stavrakopoulou, Marc Tamisier, Julien Verhaeghe