Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ της Κύπρου 12/09/2007 Τους τελευταίους μήνες παρακολουθώ με ενδιαφέρον την αρθρογραφία του Φιλελεύθερου (αλλά και άλλων κυπριακών εφημερίδων) γύρω από το ζήτημα των χρηματοδοτήσεων κινηματογραφικών ταινιών από το Κυπριακό κράτος καθώς και τις δημόσιες τοποθετήσεις σκηνοθετών, ενδιαφερομένων και μη, πάνω στο θέμα
Δεν δικαιούμαι να παρέμβω στη συζήτηση αλλά θέλω να μεταφέρω αντίστοιχα ζητήματα που έχουν εμφανιστεί στην Ελλάδα και κυρίως τη δική μου εμπειρία γιατί πιστεύω ότι μπορούν να συμβάλλουν στη συζήτηση που έχει ανοίξει μιας και «συγγενείς» νοοτροπίες χαρακτηρίζουν τους άρχοντες και τους υπηκόους των δυο κρατών.
Τέλη Ιουλίου, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου ανακοίνωσε τις φετινές χρηματοδοτήσεις προτάσεων για ταινίες ντοκιμαντέρ. Πρόκειται για εγκρίσεις στα πλαίσια του προγράμματος «τεκμήριο» που συγχρηματοδοτείται από την ΕΡΤ.
Ανάμεσα στις προτάσεις που απορρίφθηκαν ήταν και η δική μου με τίτλο «Φαντάσματα στην Κερύνεια». Από μόνο του αυτό το γεγονός δεν λέει τίποτα. Ήταν μια απόρριψη ανάμεσα σε δεκάδες άλλες και μάλιστα καταξιωμένων σκηνοθετών. Η συγκεκριμένη όμως περίπτωση σε συνδυασμό με κάποια άλλα γεγονότα πιστεύω ότι αναδεικνύουν ένα μεγάλο πρόβλημα.
Την αμέσως προηγούμενη περίοδο κρίσεων του ΕΚΚ, επίσης στο πρόγραμμα «τεκμήριο», απορρίφθηκε η πρόταση του Ηλία Ιωσηφίδη για ταινία με θέμα την ΕΛΔΥΚ. Απ όσο γνωρίζω ο συνάδελφος έχει εξασφαλίσει σημαντικές μαρτυρίες ελλαδιτών στρατιωτών και αξιωματικών που υπηρέτησαν στη Κύπρο και αποκαλύπτουν στοιχεία για τον όχι και τόσο καθαρό ρόλο του ελληνικού στρατού στο πολύπαθο νησί.
Το θέμα, αν και αρκετά ζωντανό και οπωσδήποτε καυτό, κρίθηκε ότι δεν ενδιαφέρει κανέναν και απορρίφθηκε.
Η δική μου πρόταση πάλι με την Κύπρο είχε να κάνει. Ερευνά και τεκμηριώνει κάτι που κυκλοφορεί χρόνια τώρα ως φήμη στους μεγαλύτερους σε ηλικία κυπρίους: το γεγονός ότι μια κινηματογραφική υπερπαραγωγή με πρωταγωνιστή τον Πήτερ Σέλλερς που γυρίστηκε στην Κερύνεια, τέλη του 1973, ήταν μια συγκαλυμμένη επιχείρηση ξένων μυστικών υπηρεσιών ελάχιστα πριν το ελληνικό πραξικόπημα και την τούρκικη εισβολή.
Μία πλευρά του ζητήματος και με περιορισμένα στοιχεία έθιξα στην ταινία μου «Σάντα Μπάρμπαρα» την οποία θεωρώ σαν μια πρώτη και ατελή προσέγγιση στο θέμα. (Περισσότερα για την «Σάντα Μπάρμπαρα» στην ιστοσελίδα μου http://users.otenet.gr/~nitheo/gr_eikones_SantaBarbara.htm). Στο σημείο αυτό κατάφερα να φτάσω χάρις στη πολύτιμη και αφιλοκερδή βοήθεια που μου έδωσαν πολλοί άνθρωποι, ανάμεσά τους ο Αλέξης Κλεάνθους. Αδυνατώντας οικονομικά να ολοκληρώσω την έρευνα απευθύνθηκα (για πρώτη φορά στα 60 μου χρόνια) στο ΕΚΚ αλλά δεν είχα τύχη. Ή μάλλον άλλοι, στους οποίους ανατέθηκε η τύχη του ελληνικού κινηματογράφου, είχαν διαφορετικές απόψεις κι εδώ είναι η ουσία.
Το μέλος της επιτροπής κρίσεων του Κέντρου Κινηματογράφου, γνωστός στην Ελλάδα συγγραφέας, Πέτρος Τατσόπουλος, δικαιολογεί την αρνητική του ψήφο ως εξής:
«Η πρόταση στηρίζεται σε μια από τις πολλές θεωρίες συνομωσίας γύρω από την κυπριακή τραγωδία. Εξαιρετικά ευαίσθητο εθνικό θέμα (και εισέτι ανοιχτό) για να «υιοθετήσει» αυτή τη θεωρία το ΕΚΚ. Ελλείψει μάλιστα οιονδήποτε τεκμηρίων καταντάει κι εγκληματικά επιπόλαιο».
Αν η ταινία μου υιοθετεί κάποια «θεωρία» αυτή δεν είναι άλλη από το προφανές: το δράμα του κυπριακού λαού οφείλεται στην κρίσιμη γεωπολιτική θέση του νησιού και τη δράση των άμεσα ενδιαφερόμενων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Αν αυτό είναι απλά μια από τις «πολλές θεωρίες συνομωσίας» η οποία δεν πρέπει να υιοθετηθεί, δεν ξέρω τι να πω.
Την ίδια άποψη με τον κ. Π. Τατσόπουλο φαίνεται να υιοθετεί και ένα άλλο μέλος της επιτροπής, ο κριτικός κινηματογράφου Γιώργος Κρασσακόπουλος, ο οποίος δεν διστάζει να ειρωνευτεί λέγοντας ότι η πρότασή μου «Θα έδινε ένα ενδιαφέρον σενάριο μυθοπλασίας.»!
Από τα παραπάνω βγαίνει καθαρά ότι κάποια μέλη των επιτροπών κρίνουν με καθαρά πολιτικά κριτήρια, χωρίς να το δικαιούνται γιατί πουθενά στους κανονισμούς του ΕΚΚ δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο. Οι κανονισμοί ορίζουν ως βασικό κριτήριο επιλογής «Το ενδιαφέρον του θέματος και τη διαφαινόμενη αισθητική αξία του έργου που θα παραχθεί». Μήπως οι κύριοι αυτοί παρατυπούν; Ή μήπως υπάρχουν υπόγειοι (δεν λέω άτυποι) κανονισμοί, πράγμα που είναι πολύ πιο απεχθές.
Η συνάδελφος Μαρία Λεωνίδα έγραψε στο blog μου, όπου ανέβασα σχετικό κείμενο: «Ο συντηρητισμός του ΕΚΚ αποκαλύπτεται κάθε φορά που προκύπτει πρόταση με ευαίσθητο εθνικό θέμα - καταθέτω από ιδία πείρα.»
Είναι απαράδεκτο, σε καθεστώτα που θέλουν να ονομάζονται δημοκρατικά, να μπαίνουν εμπόδια, με οποιοδήποτε πρόσχημα, στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης και να κυριαρχούν πολιτικές σκοπιμότητες. Η ελευθερία του δημιουργού είναι συνώνυμο της δημοκρατίας και περιορίζεται ή καταργείται μόνο σε ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Το κράτος που θέλει να ενισχύσει την εθνική κινηματογραφία πρέπει να περιορίζεται στις οικονομικές παραμέτρους μιας ταινίας μέσα από αντικειμενικές διαδικασίες και τίποτα περισσότερο. Ενεργοί άνθρωποι του κινηματογραφικού χώρου πρέπει να ασχολούνται με τα δημιουργικά ζητήματα (ποτέ πολιτικά ή αισθητικά) και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει στις επιτροπές να συμμετέχουν κρατικοί ή, όπως σωστά τους ονομάζετε στην Κύπρο, κυβερνητικοί υπάλληλοι. Γιατί αυτοί, από την εξαρτημένη εργασιακή τους σχέση, είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόσουν την κυρίαρχη κυβερνητική πολιτική.
Και δυστυχώς, τα ζητήματα του πολιτισμού στον κόσμο σήμερα είναι υποταγμένα στην πολιτική. Κι αυτό συνεπάγεται μίζερη και ελεγχόμενη οικονομική ενίσχυση, τρόμος μπροστά στον ελεύθερο δημιουργό, περιορισμοί και εμπόδια κάθε μορφής.
Γι αυτό ανατριχιάζω όταν διαβάζω νεαρό κύπριο σκηνοθέτη να λέει σε συνέντευξή του «Το κράτος δεν είναι εδώ για να μας υπηρετεί σαν βουβός κρετίνος. Είναι ο χρηματοδότης, δίνει λεφτά και, αυτό, συνεπάγεται έλεγχο, τόσο λογιστικό, όσο και επί της ουσίας.» Μάλιστα, το κράτος δεν είναι ο υπηρέτης μας, αλλά συγγενικό πρόσωπο, ο Μεγάλος μας Αδερφός!
Τι κάνουμε; Στην Ελλάδα, στο τέλος του περασμένου χρόνου οι δημιουργοί ντοκιμαντέρ συσπειρωθήκαμε και δημιουργήσαμε το Δίκτυο Ελληνικού Ντοκιμαντέρ, προκειμένου να δώσουμε μάχη για διαφάνεια και καθαρές διαδικασίες σε όλα τα επίπεδα με συγκροτημένες προτάσεις, συλλογικά επεξεργασμένες. Δίνοντας προβάδισμα στις φιλικές από τις «συγγενικές» σχέσεις.
Νίκος Θεοδοσίου
Σκηνοθέτης - συγγραφέας
http://theodosiou.wordpress.com/
http://users.otenet.gr/~nitheo